Data ter ondersteuning van een verhaal – lessen uit de filmwereld
Reinout van Brakel
Mei 2017
De afgelopen paar jaar maakten wij door de acteerambities van onze zoon nader kennis met de filmbranche. Hoewel onze rol als ouder beperkt is tot die van chauffeur, pikken we meestal ook wel iets mee van de sfeer op de set. Met name de werkwijze van filmcrews is bijzonder leerzaam. Ik schets even wat ervaringen voordat ik inga op de VSNU-productie die half mei live ging.
Een filmproductie start met een idee van een of enkele creatievelingen. Vervolgens wordt het idee uitgebeeld, middels een script of proefaflevering. Om de productie daadwerkelijk te kunnen maken, moet het verkocht worden aan producenten of omroepen. Dan begint een ingewikkeld spel van financiering. Tegen de tijd dat een film echt wordt opgenomen, is vaak al twee jaar voorbereiding gedaan. Dan worden allerlei (tussen)personen ingeschakeld om een compleet nieuwe organisatie op te richten: cast en crew bestaan uit freelancers. Er moet een team gebouwd worden en daar zijn allerlei rituelen voor bedacht.
Allereerst is er het proces van castings: tegen de tijd dat je als acteur geselecteerd bent, voel je je onderdeel van bevoorrecht gezelschap. Acteurs geven elkaar aan het begin vaak een klein cadeau om elkaar succes te wensen. Ook de logistiek rondom opnamen verloopt volgens een vast ritueel. De rollen tijdens opnamen zijn vergaand gestandaardiseerd: er is een geluidsman, een assistent-geluidsman, productieleider, cameraman, licht, kleding, kinderbegeleiding etc. Iedereen krijgt een call sheets op de dag voor opname, waarop precies staat wie waar moet zijn. Er is een gezamenlijk ontbijt om 7:30, er wordt een warme lunch geserveerd, en einde van de dag is er een “wrap”.
Vorig jaar bedachten we bij de VSNU dat we onze cijfers beter wilden presenteren, zodat ze beter bruikbaar zouden zijn voor zowel onze eigen beleidsadviseurs als externen. De totstandkoming heeft wel wat elementen van een filmproductie: in ieder geval zijn we van statisch beeld nu naar interactieve en bewegende grafieken gegaan. En het verhaal dat we willen vertellen staat centraal. Een van de eerste stappen was het visualiseren en verbeelden van ons eindproduct – we verzamelden voorbeelden en vroegen datajournalist Frédérik Ruys van Vizualism om een lunchlezing bij ons te geven, zie: https://www.vizualism.nl/
Vervolgens is een standaardaanpak ontwikkeld die we voor al onze domeinen toepassen. Dat ziet er als volgt uit:
- In het datalab worden drie disciplines samengebracht: communicatiespecialisten, inhoudelijk deskundigen en data-experts.
- De rollen zijn helder omschreven: er is een opdrachtgever, een projectleider die het proces faciliteert en deskundigen die de nieuwe factsheets maken.
- Het eerste datalab staat in het teken van het bepalen van de belangrijkste hoofdboodschappen (wat willen we vertellen) en een inventarisatie van mogelijke databronnen en visualisaties.
- In tussentijdse bouwsessies wordt met het team de concepten gemaakt. Daarbij zijn steeds drie componenten van belang: de data zelf, het verhaal bij de data, en de bronvermeldingen.
- In een gezamenlijke tussenstap worden keuzes gemaakt welke visualisaties worden uitgewerkt in Tableau – veel valt af omdat de data niet beschikbaar zijn.
- In het tweede Datalab worden de resultaten gepresenteerd en waar nodig bijgesteld.
Inmiddels hebben we voor het domein Internationaal drie nieuwe factsheets opgeleverd rondom onze belangrijkste hoofdboodschappen. Deze zijn nu veel beter en overtuigender onderbouwd met data, die ook toegankelijker is geworden. De “crew” bestond uit Aart Claassen (regisseur), Rianne Kouwenaar, Martin Nieuwenhuizen, Petra Pieck, Daan Huberts (externe gast vanuit Nuffic), Jurgen Rienks en Jaco van der Veen.
We zijn inmiddels gestart met het domein Financiën. Later volgen Onderwijs, HR en Onderzoek. Steeds is de “crew” (enigszins) verschillend, maar de aanpak identiek.
We nodigen DAIR-leden uit om de nieuwe factsheets te bekijken en we komen graag in contact met collega’s die ons verder willen helpen met dit project. In het najaar willen we een workshop Tableau organiseren voor gevorderde gebruikers, waar we ook iets zullen vertellen over onze aanpak. We zijn benieuwd naar de ervaringen van DAIR-leden met het maken van interactieve grafieken.
Zie ook:
De factsheets zijn hier te bekijken: http://vsnu.nl/nl_NL/interactieve-factsheets.html